Pieśni ludowe — tytuły znane i nieznane

Małgorzata Turant 28 lipca, 2022 Inne, Życie Słowian Skomentuj 5,901 wyświetleń

Pieśni ludowe — tytuły znane i nieznane

Słowiańskie pieśni ludowe są spuścizną po naszych przodkach, wyjątkowym prezentem przekazywanym przez setki lat z pokolenia na pokolenie. Podobnie jak podania ludowe, pieśni zawierają bogactwo informacji na temat dawnego sposobu postrzegania świata, minionych wierzeniach, przesądach i tradycjach. Wiele z nich znamy z dzieciństwa, a o tym, jak mocno wrosły w naszą tradycję świadczy fakt, że rzadko zastanawiamy się nad ich pochodzeniem. Które pieśni są nam najbliższe? Jak głęboko sięgają ich korzenie? Skąd pochodzą? Na te pytania poszukajmy dziś razem odpowiedzi.

Skąd znamy pieśni ludowe?

Pieśni słowiańskie niejednokrotnie sięgają swymi korzeniami do odległych, bo przedchrześcijańskich czasów. W tym kontekście zaskakiwać może fakt, że źródła pisane na ich temat pochodzą głównie z XIX wieku, a tak niewiele jest zapisów chronologicznie wcześniejszych. Kiedy jednak choć przez chwilę zastanowimy się nad przyczyną tego stanu rzeczy, staje się on zrozumiały. Ustny przekaz przez wieki nie był w żaden sposób rejestrowany za pomocą pisma, bo też nie było takiej potrzeby. Lud nie potrzebował takiego zapisu. Zachowane teksty pieśni zawdzięczamy raz duchowieństwu — które jednak lubiło modyfikować pierwotne teksty na własną modłę, dwa — pokoleniu romantyków żywo zainteresowanych tym, co do powiedzenia mieli prości ludzie.

W rezultacie obecnie znamy przede wszystkim pieśni ludowe, których tytuły zostały spisane przez osoby pochodzące niejako z zewnątrz, spoza ludu. Do zbiorów utworów ludowych trafiły one przede wszystkim w okolicach XVIII wieku i później. Nie sposób przy tym nie wspomnieć o ojcu polskiej etnomuzykologii Oskarze Kolbergu, którego życie i działalność naukowa przypadły na przełom dwóch znaczących epok — romantyzmu i pozytywizmu. To właśnie dzięki niemu udało się ocalić od zapomnienia ogrom ludowej twórczości. Stworzył on niejeden śpiewnik piosenek ludowych z niemalże każdego rejonu Polski, a także Ukrainy, Słowenii, Czech, Słowacji, Chorwacji, Serbii oraz Litwy. Jeśli znacie takie utwory jak choćby Była babuleńka rodu bogatego czy Idzie żołnierz borem lasem, to prawdopodobnie jest to zasługą właśnie tego wybitnego badacza.

Wojciech Gerson Odpoczynek w szałasie tatrzańskim — Wojciech Gerson *Odpoczynek w szałasie tatrzańskim*. 1862
olej, płótno, 92,5 × 134,5 cm, Zamek Królewski w Warszawie. Źródło: niezlasztuka.net

Stare piosenki ludowe i nowe odkrycia

Przyznać trzeba, że i dziś wytrwałym badaczom, niebojącym się poszukiwań, zdarza się znaleźć perełkę w postaci żywej pieśni, nigdzie dotąd niespisanej. Do zbioru utworów, które uważa się za najstarsze pieśni ludowe, bez wątpienia zaliczyć można pieśń Sioła Jelinia, z którą osobiście zetknął się etnolog Henryk Dumin. Jest to pieśń ludowa, którą tradycyjnie śpiewali górale czadeccy w ostatni wieczór kończącego się roku. Jej słowami witano się z nadchodzącymi nowymi dniami, a także ze świtającą nieśmiało na horyzoncie wiosną. Ze współcześnie znaną wersją możecie zapoznać się poniżej, jak brzmiała ona przed wiekami, możemy sobie obecnie jedynie wyobrazić.

Sioła jelinia koriec siminia,

co nie wysioła na poły dała

na poły, na poły dała.

Kto mi wyorie tom połowiczke