Słowiański Bestiariusz Kompendium wierzeń, demonologii, symboli i bóstw słowiańskich. Poruszamy również tematy dotyczące medycyny ludowej i życia codziennego Słowian.
Stolemy – kaszubskie olbrzymy lub słowiańskie trolle
Jeśli kiedykolwiek znajdziecie się na Kaszubach, zwróćcie uwagę na niezwykłość ich krajobrazu. Łączy on ze sobą wzniesienia i doliny, rozległe równiny i jeziora. Wędrując po tych terenach, często napotyka się wielkie głazy o krawędziach wygładzonych przez czas. Nauka mówi, że te formacje skalne, wraz z całym ukształtowaniem terenu Kaszub, to pozostałość po ruchach lodowców. Rdzenni Kaszubi miewają jednak na ten temat odmienne zdanie, a w ich opowieściach poczesne miejsce zajmują tajemnicze istoty – stolemy.
Fascynująca kaszubska odmienność
Kaszubi, wywodząc się od zachodniosłowiańskich plemion pomorskich, od setek lat zamieszkują tereny Pomorza Zachodniego. Ewenement Kaszubów polega na tym, że przez setki lat udało im się zachować odrębny język i kulturę. Żyjąc w obrębie Polski, wciąż kultywują swoje tradycje i zwyczaje. Kaszubi wytworzyli także odmienne od Słowian z innych terytoriów wierzenia. Ich mitologia oraz demonologia pełna jest istot często całkowicie nieznanych w pozostałych rejonach Słowiańszczyzny.
Stolem – co to jest?
Dawno, przed setkami lat, tereny dzisiejszych Kaszubów wyglądały inaczej niż współcześnie. Ich krajobraz był bardziej przewidywalny i mniej w nim było niespodzianek. Jednak w tamtych odległych czasach Kaszuby miały mieszkańców, którzy pozostawili po sobie nadzwyczaj trwałe ślady. Były to kaszubskie olbrzymy – stolemy. Istoty te nie były demonami, duchami czy bogami. Były odrębną rasą istot o wyglądzie ludzi, lecz znacznie od nich większych. Jak bardzo? O ich rozmiarach mogą świadczyć charakterystyczne dla Kaszub głazy narzutowe. Ich chaotyczne rozmieszczenie podpowiada wyobraźni obraz rozsiewających je od niechcenia olbrzymów. Istotnie, to właśnie one miały pozostawić ogromne głazy w zupełnie nieoczekiwanych miejscach, co jest pamiątką po ich licznych walkach i demonstracjach siły. Również dziełem stolemów są wszelkie mielizny, półwyspy, wzgórza i wrzynające się w jeziora cyple, które wzniesione zostały na potrzeby olbrzymów i ich dzieci.
Stolemy kaszubskie – jak żyły?
Olbrzymy miały być istotami bardzo porywczymi i skorymi do gniewu, nie stroniły od przemocy i lubiły się bić. Poza tym, stolemy prowadziły życie podobne do ludzi – miały żony i potomstwo, chodziły na polowania i łowiły ryby. Stolemki były gospodyniami, zajmowały się domem i dziećmi, za czasów panieńskich mieszkały z rodzicami i zapamiętale szukały kawalerów. Innymi słowy, kaszubskie olbrzymy żyły jak i my. Trudno powiedzieć, jaki był stosunek stolemów do rasy ludzkiej, bo podania nie są w tym punkcie zgodne. Według jednych opowieści ludzie byli dla olbrzymów odrażający i chętnie ich zabijały. Inne legendy mówią, że niejeden stolem bywał nastawione przyjaźnie do ludzi, a wręcz pomocny i uczynny.
Legendy o stolemach
Olbrzymy są tak trwale wryte w folklor kaszubski, że nie sposób przytoczyć poszczególnych legend i podań w kilku słowach. Jednak z pewnością najpopularniejszą jest opowieść o końcu ich rasy. Jak już wspomniano, olbrzymy miały naturę porywczą i gniewną. Były też pełne dumy wobec innych istot – nawet wobec bogów. Naginały więc cierpliwość bóstw przez długie lata, aż w pewnym momencie miarka się przebrała. Stolemy zostały ukarane w najsurowszy sposób – zamienione w kamienie, które już nigdy nie mają powrócić do życia. Jaka była przyczyna gniewu bogów? W tym punkcie opowieści są bardzo rozbieżne, a wersji jest chyba tak dużo, ilu kaszubskich bajarzy nosi słowiańska ziemia. Tak czy inaczej – stolemów już nie ma wśród nas i tylko w zagadkowych kamiennych kręgach i grupach głazów możemy domyślać się ich postaci.
Bibliografia
Bolduan T., Nowy bedeker kaszubski
Ostrowska R., Trojanowska I., Bedeker kaszubski
.jpg){kind=link}