Słowiański Bestiariusz Kompendium wierzeń, demonologii, symboli i bóstw słowiańskich. Poruszamy również tematy dotyczące medycyny ludowej i życia codziennego Słowian.
Łada jest uznawana za boginię wiosny i życia, miłości i piękna. Chętnie umieszcza się ją w panteonie słowiańskich bóstw. Czy jednak jej kult rzeczywiście istniał wśród naszych przodków? Do jakiego stopnia wiarygodne są źródła informacji o nim?
Bogini Łada – skąd ją znamy?
Pierwsze źródła pisane o Ładzie pochodzą z prac Jana Długosza. Należy przy tym wspomnieć, że według niego Łada był bogiem płci męskiej i odpowiednikiem rzymskiego Marsa.
Kolejnym badaczem, który wspominał o Ładzie był Maciej Miechowita. Wedle jego opinii było to bóstwo żeńskie, w którym widział podobieństwo do greckiej Ledy – kochanki Zeusa. Analogicznie do Ledy, słowiańska bogini miała być matką boskich bliźniąt. Synowie Ledy znani byli jako Kastor i Polluks, zaś ich słowiańscy odpowiednicy – jako Lel i Polel.
Negacja kultu bogini
Jak czytamy w pracach Aleksandra Brücknera, w średniowiecznej Powieści rzeczy istey znanej tez jako Powieść Świętokrzyska, jest mowa o wznoszącej się na Łysej Górze świątyni, poświęconej trzem bóstwom noszącym imiona Łada, Boda i Leli. Chcąca oddać im hołd i złożyć ofiary ludność, miała tam przybywać szczególnie w dniu pierwszego maja. Ponieważ zwyczaj ten był mocno ugruntowany, zdecydowano o zniszczeniu pogańskiej świątyni i budowie w tym miejscu kościoła pod wezwaniem Św. Trójcy.
Opis ten mógłby zostać uznany jako dowód na istnienie kultu bogini Łady, warto jednak przytoczyć interpretację Brücknera dotyczącą tejże wzmianki w Powieści. Jego zdaniem źródłem wszelkich zapisków duchowieństwa, dotyczących wspomnianych rzekomych bóstw, było niezrozumienie zwykłych ludowych przyśpiewek i pieśni. Słowa typu łada, boda, leli, poleli miały się w nich regularnie powtarzać. Dołączywszy do tego tańce i klaskanie w ręce, można było wysnuć obraz pogańskiego rytuału, szczególnie jeśli ktoś – jak duchowieństwo chrześcijańskie – był w tym kierunku zdeterminowany.
Bogini Łada według Rybakowa
Za istnieniem kultu bogini Łady opowiadał się w swych pracach Borys Rybakow. Według niego tworzyła boski duet ze swą córką Lelą, co wywnioskował na podstawie pieśni i podań pochodzących głównie z terenów Bułgarii i Chorwacji. Miała być boginią małżeństwa, wegetacji, witalności i życia. Obrazu bogini doszukiwał się Rybakow w postaci z pierścieniem, przedstawionej w górnej części posągu zwanego Światowidem ze Zbrucza.
Łada – wciąż jej szukamy
Nie da się ukryć, że bogini Łada jest jednym z tych bóstw, którego miejsce w słowiańskim panteonie i mitologii jest mocno dyskusyjne. Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości uda nam się dotrzeć do źródeł, które rozjaśnią tę niewiedzę.
Bibliografia
Brücknera A., Mitologia słowiańska i polska
Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian
Szyjewski A., Religia Słowian
